Polska jest cyrkularna w 10,2%. Oznacza to, że „luka” w cyrkularności naszej gospodarki wynosi aż 89,8%. W jakim miejscu powyższy wynik plasuje Polskę? Powinniśmy się cieszyć, czy raczej martwić? I co zrobić, aby poprawić ten wynik?
Co to jest luka cyrkularna?
Gospodarka cyrkularna to model gospodarczy, który ma na celu minimalizację marnotrawstwa zasobów poprzez maksymalne wykorzystanie, ponowne wykorzystanie i odzyskiwanie surowców. "Luka cyrkularna" wskazuje natomiast rozbieżność między ideą gospodarki cyrkularnej a rzeczywistym funkcjonowaniem systemu społecznego i gospodarczego. Wyliczenia na temat stopnia cyrkularności gospodarki światowej i polskiej przynoszą opracowania Circle Economy Foundation:
Ile wynosi luka cyrkularna w Polsce i na świecie?
Zebrane w raportach dane niestety nie napawają optymizmem. Światowa gospodarka jest tylko 7,2% cyrkularna. Oznacza to, że 92,8% zasobów wykorzystywanych przez ludzkość jest tracone lub zmarnowane.
Co więcej, wzrost wydobycia surowców spowodował spadek cyrkularności w ostatnich latach: z 9,1% w 2018 roku do 8,6% w 2020 roku, a teraz do 7,2% w 2023 roku, co oznacza spadek o 21% w ciągu pięciu lat. Za to konsumpcja nadal przyspiesza. W tym samym okresie zużyliśmy ponad 500 gigaton surowców. To 28% wszystkich materiałów, jakie ludzkość zużyła od 1900 roku. Świat prawie wyłącznie wykorzystuje nowe surowce pierwotne, tworząc w ten sposób ogromną lukę cyrkularną.
Dla przykładu w Polsce ze wszystkich materiałów przepływających przez naszą gospodarkę, począwszy od rud metali i minerałów niemetalicznych po biomasę i paliwa kopalne, zaledwie kilka procent to surowce wtórne. Polska zużywa łącznie 613,4 mln ton materiałów rocznie, przy czym zużycie surowców pierwotnych wynosi 517,9 mln ton, czyli 13,8 ton na osobę rocznie.
Liczba ta jest umiarkowana w porównaniu z innymi krajami europejskimi, na przykład mieszkańcy Szwecji konsumują średnio 25 ton na osobę rocznie. Jednak ślad materiałowy Polski wciąż jest wyższy niż światowa średnia wynoszącą 11,9 ton na osobę rocznie, która i tak znacznie przekracza możliwości regeneracyjne naszej planety.
Tak więc nawet „umiarkowany” ślad materiałowy w Polsce pozostawia wiele do życzenia. Co więcej, ze względu na dominujący przemysł węglowy i produkcję kopalin niemetalicznych, przy 16,7 ton na mieszkańca rocznie, krajowe wydobycie surowców znacznie przewyższa średnią unijną (10,3 ton na mieszkańca).
Jakie są konsekwencje wysokiej luki cyrkularnej?
Taka sytuacja ma poważne konsekwencje dla środowiska i społeczeństwa. Nadmierny pobór zasobów przekracza bezpieczne granice planety i prowadzi do zmian klimatu, utraty bioróżnorodności, degradacji gleby i zanieczyszczenia wody. Jednocześnie nierówności społeczne się pogłębiają, a miliony ludzi cierpią z powodu ubóstwa, głodu i braku dostępu do podstawowych usług.
W 2022 roku dzień, w którym wykorzystaliśmy wszystkie zasoby, jakie Ziemia może zregenerować w ciągu roku, wypadał 28 lipca. Oznacza to, że nasz obecny globalny wskaźnik konsumpcji wymaga nie jednej a 1 i ¾ Ziemi.
Konsumpcja materiałów odegrała kluczową rolę w podnoszeniu standardów życia w ciągu ostatniego stulecia. Osiągnęliśmy jednak wyjątkowy punkt w historii, w którym jej wzrost w krajach o wysokich dochodach nie gwarantuje już wzrostu dobrobytu ludzi.
Chociaż te wysokie wskaźniki konsumpcji i wydobycia są powszechne wśród krajów europejskich o wysokich dochodach, ich konsekwencje wymagają zastosowania podejścia wykraczającego poza zwykły recycling. Gospodarka o obiegu zamkniętym to środek do celu, jakim jest zapewnienie szerszego spektrum korzyści w obszarze zarówno środowiskowym, jak i społecznym i gospodarczym, przy jednoczesnym rozwoju ludności i poszanowania zasobów naszej planety.
Rozwiązanie: gospodarka cyrkularna
Gospodarka cyrkularna minimalizuje zużycie zasobów, ogranicza odpady i zanieczyszczenia oraz podnosi jakość życia ludzi. Preferuje produkty zaprojektowane tak, aby były trwałe, naprawialne, odnawialne i mogły być ponownie wykorzystywane. W ten sposób zasoby są utrzymywane w obiegu i nie trafiają na wysypisko lub do spalarni.
Raport pokazuje, że globalna gospodarka cyrkularna pozwoliłaby zaspokoić potrzeby ludzi przy użyciu tylko 70% materiałów, które teraz wydobywamy i używamy – przenosząc działalność ludzką z powrotem w ramy bezpiecznych limitów planety.
Rozwiązania cyrkularne wprowadzone w czterech globalnych obszarach mogą pomóc osiągnąć ten cel.
1. W procesach produkcji i konsumpcji należy zmienić sposób projektowania, wytwarzania i używania produktów poprzez stosowanie zasad ekoprojektowania, promowania ekonomii funkcjonalnej i współdzielenia oraz rozwijania rynków wtórnych i infrastruktury recyklingu, a przede wszystkim ograniczyć konsumpcję.
2. W systemie energetycznym należy przyspieszyć transformację w kierunku odnawialnych czystych źródeł energii, inwestować w technologie poprawiające efektywność energetyczną oraz modernizować sieci energetyczne i budynki, a ponadto promować zachowania oszczędzające energię.
3. W miastach należy stworzyć bardziej zielone, zdrowe i sprawiedliwe ekosystemy miejskie poprzez przemyślane planowanie przestrzenne oparte na naturze, promować rozwój mobilności niskoemisyjnej dostępnej dla wszystkich oraz zapewnić wysokiej jakości usług publiczne.
4. W procesach produkcji i dystrybucji żywności w pierwszej kolejności należy zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe i regenerację ekosystemów poprzez promowanie rolnictwa ekologicznego i agroleśnictwa, redukcję marnotrawstwa żywności oraz zmianę nawyków.
Wdrożenie gotowych rozwiązań możliwych w każdym przedsiębiorstwie
Gospodarka cyrkularna i podejście prośrodowiskowe powinny charakteryzować każdy aspekt naszej działalności. Potrzebujemy zarówno zmiany osobistych nawyków, jak i rozwiązań systemowych. W tych ostatnich kluczową rolę odgrywają organizacje i przedsiębiorstwa, generujące nierzadko ogromne, w porównaniu z konsumentami indywidulanymi, ilości odpadów.
Jednym z nich są dokumenty papierowe i cyfrowe nośniki danych. Te których okres przechowywania już minął, muszą zostać – zgodnie z prawem i przepisami RODO – bezpiecznie zniszczone. Czy to oznacza, że surowce, z których powstały tracimy w sposób nieunikniony? Na szczęście, nie!
Profesjonalne niszczenie dokumentów i utylizacja cyfrowych nośników danych pozwalają odzyskać zarówno papier, jak i cenne materiały używane przy produkcji nośników elektronicznych. W Rhenus Office Systems Poland wszystkie powstałe po niszczeniu ścinki przygotowujemy w sposób, który umożliwia ich ponowne wykorzystanie. Warto pamiętać, że takiej możliwości nie daje na przykład niszczarka biurowa. Natomiast z profesjonalnej niszczarni sprasowane bele anonimowych ścinek pojadą prosto do papierni, co jest rozwiązaniem zarówno ekologicznym, jak i zwiększającym bezpieczeństwo danych. U nas dodatkowo wiesz także, że w zasilaniu niszczarek ważną rolę odgrywa energia ze źródeł odnawianych.
Warto także pomyśleć o cyrkularnym wykorzystaniu firmowego sprzętu elektronicznego. W tym przypadku główną obawą powstrzymującą przed ponownym wprowadzeniem urządzeń do obiegu jest obawa o bezpieczeństwo danych. Refurbishing oferowany przez zaufanego partnera to gwarancja, że dane zostaną trwale usunięte z urządzeń, a jednocześnie niepotrzebne laptopy, smartfony czy inne firmowe urządzenia zyskają drugie życie.
Liczy się nie tylko powtórne przetworzenie zasobów, lecz także, a nawet przede wszystkim ograniczenie ilości tych, które wykorzystujemy. Krokiem w tym kierunku jest cyfrowa transformacja biznesu, w tym zamiana dokumentów papierowych na cyfrowe, takie jak Elektroniczna Teczka Osobowa czy e-faktury. Choć pandemia covid wiele przyśpieszyła w tym obszarze, przedsiębiorstwa mają jeszcze przed sobą wiele pracy do wykonania w obszarze digitalizacji.
Tylko spójna polityka firmy w zakresie proekologicznego zarządzania biurem pozwoli podjąć we wszystkich tych obszarach realne działania zamiast greenwashingu. Jednocześnie, są to kroki dostępne dla każdego przedsiębiorstwa, nieobciążające budżetu, które doświadczony usługodawca przeprowadzi bezpiecznie i wygodnie.
Działania, które można podjąć są w zasięgu ręki! Jeśli chcesz włączyć swoje biuro w obieg gospodarki cyrkularnej, skontaktuj się z nami! Wspólnie wejdźmy w świat ekologicznego zarządzania dokumentami!